شیرین سیّدی

در یکی از روزهای سال 454 هجری قمری، دومین فرزند مرد غزّال (پشم فروش) کم سواد، امّا صاحب دل طوسی دیده به جهان گشود. او که همیشه به مجلس فقها و واعظان می­رفت، تنها آرزویش این بود که فرزندانش فقیه و واعظ شوند. هرچند خیلی زود آن­ها را تنها گذاشت، امّا تمام دارایی خود را به دوست زاهدش سپرد که در راه تحصیل فرزندانش خرج کند. او هم هر چه می­توانست به دو برادر آموخت و آن­ها را به وادی علم سوق داد.

محمّد و احمد غزّالی در آغاز نوجوانی، سفر خود را در طول جغرافیا و عرض علم آغاز کردند تا به قلّه­های عرفان رسیدند. در تاریک و روشن احوالات احمد غزّالی می­توان دید که از مال دنیا بهرة فراوان به دست آورد و برای خدمت به صوفیّه و دستگیری از مستمندان تلاش کرد و برای این منظور به آبادی­ها و شهرها می‌رفت و هر کجا صاحبدلی را می‌دید، به تربیت او می کوشید. این شد که اکثر فرقه­های صوفیّه، خود را به او پیوند می­ دهند. نقل است که وقتی از او پرسیدند: «تو همه روز، ذمّ دنیا و مدح فقر می‌کنی و چند طویله اسب و استر بسته‌ای. این حدیث چگونه است»؟ او در جواب گفت: «من میخ طویله در گِل زده‌ام، نه در دل»! مجالس وعظ این عارف فرزانه چنان بود که مردم در آن جامه­ها می‏دریدند و فریادها می‏زدند. پادشاهان هواخواه او بودند و برای شنیدن سخنان او هزار هزار دینار می‏پرداختند.

احمد غزّالی در پی کسب معرفت سفرهای فراوان کرد؛ از تبریز، مراغه و همدان تا بغداد که ده سالی در نظامیه اش به جانشینی برادر نشست، امّا 5 سال پایانی عمر خود را برای سلوک و تعبّد در قزوین گذراند. این شهر آباد و معمور، خلوتگاه ابراهیم ادهم و ابوالقاسم قشیری نیز بوده است، امّا برای احمد یک ویژگی دیگر نیز داشت و آن نزدیکی­اش به همدان بود؛ محلّ زندگی شاگرد خاصّش، یعنی عین القضات همدانی.

مجدالدّین احمد غزالی آثاری به عربی و فارسی تألیف کرد که بعضی از آن­ها حاصل مکاتبات او با عین القضات است، امّا معروف­ترین اثرش »سوانح»نام دارد در شرح اسرار عشق صوفیانه.

از آن­جا که صوفیان به احمد غزّالی ارادت خاصّی داشته و او را یکی از اقطاب سلسلة خود می­دانستند و بسیار به زیارت مرقدش در جوار امامزاده حسین می‏رفتند، شاه عبّاس صفوی دستور تخریب آرامگاه او و انتقال جسدش به مکانی دیگر را داد. مکان جدید امامزاده احمد خوانده شد و حدود سیصد سال بعد، یعنی در سال 1328 هجری قمری، مجدالاسلام حاج ابوتراب حسینی بر ویرانه‌های این آرامگاه، مسجدی به نام احمدیه ساخت. مقبرة شیخ احمد غزّالی در زیرزمین این مسجد قرار گرفت. این بنا که به عنوان یکی از آثار ملّی ایران به ثبت رسیده است، اکنون در جنوب غرب شهر قزوین و در کوچة امامزاده اسماعیل قرار دارد.

ورودی مسجد دارای دری آهنی و مزیّن به کاشی­کاری است. راه مسقّف سمت چپ با چند پلّه به حیاطی می‏رسد که از صحن مسجد پایین­تر است. سمت شمال نیز حیاط، آرامگاه و یک آب انبار دیده می­شود. ارسی­ ها، نورگیرهای مشبّک و طاق­های تزیینی مسجد دارای کاشی کاری­هایی به سبک دورة قاجار است و البتّه بر دیوار غربی سرداب، شجره­نامه­ای از سلسله­های صوفیّه نصب است.