این جا تبـریـز است؛ پایتخت تجارت
نگــاهی به بـازارهــای تاریخــی
استـــان آذربایجــــان شـــرقی
آتبین محبّتی
حسین رسول زاده
تبریز، مرکز استان آذربایجان شرقی و پس از تهران و مشــهد سومین شهر بزرگ ایران و بزرگ ترین شهر آذری نشین و قطب مسلّم اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی شمال غرب ایران است. تبریز متجدّدترین شهر ایران در زمان قاجار بوده و به واسطة قرارگرفتن در جادّة ابریشم از دیرباز از مراکز مهمّ تجارت خاورمیانه به شمار می آمده است. این مسأله لزوم پرداختن به بازارهای رنگارنگ و متنوّع تبریز را دو چندان می کند. از بازارهــای معروف این شـهر می توان به بازار تبریز، مرکز خرید جواهر تبریز، مجموعة بزرگ تجــاری تفریحی لاله پارک، مرکز خرید پردیس و... اشاره کرد.

بازار تبریز .............................................................................
این بازار با مساحتی حدود صد هکتار، بزرگترین بازار سرپوشیدة خاورمیانه و جهان است و از لحاظ معماری منحصر به فرد به شمار می آید و سبک آن، آرایش مغازه ها، تیمچه ها، کاروانسراها، دالان ها، راسته ها، انواع مشاغل و وجود تعدادی مدرسه و مسجد که پیشینة تاریخی دارند، به حق بازار تبریز را نمونة عالی یک محیط تجاری و معماری اسلامی و شرقی کرده است. بازار تبریز که از قسمت های متعدّدی تشکیل شده، به سال 1354 خورشیدی در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شده و در سال 2010 میلادی به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. تاریخ بنای این مجموعه مشخّص نیست، ولی بسیاری از جهانگردانی که از سدة چهارم هجری تا دورة قاجاریان از این بازار بازدید کردهاند، درباره آن اطّلاعاتی دادهاند. همچنین این بازار پس از وقوع زمینلرزة تاریخی تبریز در سال 1193 قمری توسّط حاکم وقت تبریز بازسازی شده است.
بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکوپولو و حمدا... مستوفی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کردهاند. این بازار با داشتن حدود 5500 باب حجره، مغازه و فروشگاه، 40 گونه شغل، 35 باب سرا، 25 باب تیمچه،20 باب مسجد،20 باب راسته و راستهبازار، 11 باب دالان و 9 باب مدرسه دینی به عنوان اصلیترین مرکز داد و ستد مردم تبریز شناخته میشود. همچنین شایان توجّه است که شهر تبریز به مرکزیّت این بازار با در اختیار داشتن 30 درصد کلّ حجم مبادلات تجاری کشور در زمان قاجار بالاتر از تهران رتبة نخست را از این حیث داشته است. بازار تبریز از قسمت های مختلفی تشکیل شده است که در ادامه به برخی از مهم ترین بخش های آن می پردازیم:
تیمچة مظفّریه .................................................................
معروف ترین بخش بازار تبریز، تیمچة مظفّریه است که در زمان ولیعهدی مظفّرالدّین شاه قاجار به سال 1305هجری قمری، ساختمان بسیار دیدنی آن به اتمام رسیده است. بانی این بازار بزرگ حاج شیخ محمّدجعفر قزوینی از بازرگانان نیکوکار و کاردان تبریز بوده است. هم اکنون تیمچة مظفّریه یکی از مراکز عمدة تجارت فرش آذربایجان و مرکز صادرات قالی این خطّه و ایران بوده و از شهرت جهانی برخوردار است. بازار مظفّریة تبریز دو طبقه است و هر طبقة آن 26 حجرة فرش فروشی را در خود جای داده است.

بازار امیر ........................................................................
از زیباترین و مهمترین بازارهای تبریز، بازار، کاروانسرا و تیمچة امیر است که در زمان حاضر از مراکز اصلی تجارت و صادرات فرش و بورس طلا و جواهرات و منسوجات به شمار می رود. بانی این بازار میرزا محمّدخان امیر نظام زنگنه بوده و تاریخ بنای آن به اواسط قرن سیزدهم هجری قمری برمی گردد.

راسته بازار ......................................................................
بزرگ ترین و کامل ترین بازار تبریز از نظر تنوّع اصناف و اجناس، راسته بازار است که در آن سرای حاج حسین میانه، حاج سیّد حسین کهنه، سرای کمپانی، سرای خان، سرای دودری میانه، دودری مدقالچی، سرای کچه چیلر، سرای درعبّاسی، سرای میرزاجلیل، تیمچة حاج شیخ اوّل، حاج شیخ دوم و سوم، تیمچة حاج صفرعلی و جعفریّه قرار دارد. همچنین در این بازار، تیمچه های خرّازی لر، قیزبسدی، مقبره، کفّاشان، سراجان، کلاهدوزان، پنبهفروشان، دلهزن و بازار شریف العلما واقع شده اند.

بازار شیشه گرخانه ...........................................................
از مهمترین و ثروتمندترین بازارهای تبریز، بازارشیشه گرخانه است که بین خیابان تربیت و خیابان شهدا قرار گرفته است. در گذشته، این بازار محلّ تولید و فروش انواع شیشه و بلور بوده، امّا امروز اثری از این صنف در آن دیده نمی شود. امروزه بازار شیشهگرخانه محلّ عرضــة انواع لوازم آرایشــی و لوازمالتّحریر است.

سایر بازارها و مراکز خرید مهم تبریز .......................................
آبرسانی و برج بلور
چهارراه آبرسانی از مناطقی است که مراکز تجاری متعدّدی را از اسکان و بلور و مروارید تا برج سفید 1 و 2 دربرگرفته است. اگر قصد خرید کالاهای مد روز با قیمت های مناسب و در برخی موارد بالا را دارید، حتماً سری به چهارراه آبرسانی بزنید. در مراکز خرید این منطقه انواع پوشاک، کفش، عینک و... را می توان تهیّه کرد. همچنین فست فودها و غذاخوری های این منطقه هم برای آنانی که چنین غذایی هایی را دوست دارند، دلچسب است.

مرکز تجاری ـ اداری برج بلور
برج بلور، بلندترین و مدرن ترین برج کلان شهر تبریز به شــمار می رود. این برج دارای فروشگاه های متعدّد و متنوّعی است که در صورت مراجعه به منطقة آبرسانی نباید فرصت دیدن آن ها را از دست داد. مجتمع پل بازار جواهر دیگر مرکز خرید منحصر به فرد این منطقه است که طرّاحی مدرن و زیبایی دارد. اخیراً برندهای مطرح متعدّدی در این مرکز، شعبه تأسیس کرده اند که این اقدام برای علاقه مندان این برندها جذّابیت مضاعف ایجاد می کند.
لاله پارک .........................................................................................
مجتمع تجاری تفریحی لاله پارک در حوالی میدان شهید فهمیدة تبریز، تنها مرکز خرید شمال غرب کشور است که با طرّاحی بسیار شیک و مدرن ضمن توجّه به فروش انواع کالاها، خدمات رفاهی متنوعی را برای مراجعه کنندگان نیز در نظر گرفته است. به گردشگران توصیه می شود برای استفاده از این مرکز خرید یک روز کامل را اختصاص دهند؛ البتّه با توجّه به امکانات این مرکز، کودکان و سالمندان را هم می توان همراه خود به خرید برد؛ چرا که در آن، مراکز مناسب و کارآمدی برای گروه های مختلف سنّی ایجاد شده است. در لاله پارک تبریز بیشتر از 120 فروشگاه وجود دارد. بوتیکهای لباس این جا مارکهای اصل ترکیه را میفروشند. سینمای پنجبعدی و هایپرمارکت، همه و همه امکاناتی است که این مرکز خرید در اختیار شما میگذارد.
مجتمع لاله پارک در 5 طبقة مجزّاست و در هر طبقه برندهای مشهور ترکیه نمایندگی فروش دارند. در طبقة زیر زمین این مرکز تجاری فروشگاه زنجیره ای آل تو آل قرار دارد که می توانید خریدهای روزمرّة خود را انجام دهید و طبقة آخر مرکز نمایندگی غذاخوری ها و رستوران های خوشنام تبریز است.