مجتبی نخعی راد

 

هندوستان سرزمین هزار ملل است و مسلماً در هیچ جای دنیا چنین کلکسیون نابی از هزاران فرهنگ، زبان و ادیان گوناگون را نخواهید دید. معروف است که گردشگرانی که به هند سفر می کنند، به دو دسته تقسیم می شوند: «آن هایی که عاشقش می شوند و آن هایی که از آن متنفر می شوند»! اگر دنبال سفر به مقصدی آرام، شیک و تمیز هستید و کلاً با تکان خوردن آب در شکمتان مشکل دارید، دور هندوستان را خط بکشید! چون یک میلیارد و دویست میلیون جمعیت که در خیابان ها و وسایل حمل و نقل عمومی از سر و کول هم دیگر بالا می روند، آرامشی برای شما باقی نمی گذارد؛ زندگی سخت و فقیرانه هندی ها با محله های لوکس پاریس قابل مقایسه نیست؛ جاده های بین شهری این کشور در حد فاجعه است و نکته مهم تر هم این که کلاً چیزی به اسم بهداشت در فرهنگ مردم این کشور تعریف نشده است! بنابراین سفر به این کشور از لحاظ بهداشتی برای سالمندان، بیماران و از لحاظ خسته کنندگی برای کودکان توصیه نمی شود. اما ویژگی های مثبت این کشور هم کم نیست و آن قدر زیبایی دارد که آن را در شمار محبوب ترین مقاصد گرشگران از سراسر دنیا قرار داده است.

تورهایی که از ایران به هند می روند، دو دسته هستند که در این شماره شهرهای مثلث طلایی هند شامل «دهلی، جیپور و آگرا» را بررسی می کنیم و در شماره بعدی «گوا، بمبئی» و سایر نقاط دیدنی را بررسی می کنیم. 

 

کِی سفر کنیم؟

حرف اول را در انتخاب وقت سفر به هند، آب و هوایش میزند. فصل گرم در هند از اسفند شروع میشود و در بسیاری ازمناطق هند، دما تا بالای چهل درجه هم میرسد! حتماً درباره باران های موسمی شنیده اید. فصل بارانهای موسمی یک دفعه از راه نمیرسد، بلکه آسمان کمی زودتر چند تا هشدار درست و حسابی از این بابت میدهد. اواسط خرداد، اولین نشانههای بارانهای سیلآسا ظاهرمیشود؛ رطوبت هوا بالا میرود وتوفانهای شدید و کوتاه مدتی اتفاق میافتند که میتوانند روز روشن را به شب تاریک بدل کنند. باران ها دمای هوا را پایین نمیآورند؛ بلکه باعث میشوند آب و هوای گرم، خشک و غبارآلود تبدیل شود به آب و هوای گرم، مرطوب و گلآلود. باران تمام روز نمیبارد، امّا تقریبا ًهر روز میبارد و بعدش هم آفتاب میزند و یک حمام سونای تمام عیار راه میافتد. بهترین آب و هوا را میشود در فصل سرد، از اواخر مهر تا اواسط اسفند انتظار داشت. بنابراین اگر با گرما و رطوبت مشکل دارید، این فصل را برای سفرتان انتخاب کنید.

 

چطور سفر کنیم؟

سفارت هند برای دادن ویزا قوانین دست و پاگیری ندارد. عکس، کپی پاسپورت، کپی بلیت سفر و حدود 40 هزارتومان می دهید و هفته بعد ویزا را می گیرید! خوشبختانه هواپیمایی ماهان به دهلی نو و ایران ایر هم به بمبئی پرواز مستقیم دارد و از این بابت مشکلی نیست (سفر به بمبئی را در شماره بعدی قصرنامه بررسی می کنیم). مدت پرواز چیزی در حدود 3/5 ساعت است. فقط می ماند رزرو هتل که هم می توانید خودتان اقدام کنید و هم این کار را به آژانس ها بسپارید و از طریق تور سفر کنید. سفر به هند با تور ممکن است اندکی گران تر تمام شود، ولی اطمینان خاطر، برنامه ریزی توسط تور و ارائه توضیحات توسط تور لیدر مزایای قابل توجهی هستند که کمی گرانی را توجیه می کند. ناگفته نماند در کل سفر به هند نسبت به سایر کشورها چندان گران نیست و با حدود 1.6 میلیون تومان می توانید از مثلت طلایی هند شامل دهلی، آگرا و جی پور دیدن کنید.

 

دهلی، پایتخت شگفتی ها

دهلی که هندوستان کوچک نیز نامیده میشود، یکی از قدیمیترین شهرهای جهان به شمار میرود. دهلی نو در اصل منطقهای شهری درون کلان شهر دهلی است. دهلی نو همچنین مرکز حکومت ناحیه پایتختی ملی دهلی است. حتی با وجود ظاهر مدرن و تازهای که این روزها از خودش نمایش میدهد، اما روح باستانی شهر همه جا به چشم میآید. دهلی یازده بار در طول تاریخ ویران شد و دوباره ساخته شد تا به شهر دوگانهمدرن ـ سنتی امروزی رسیده است.

 

حمل و نقل  

احتمالاً ورود شما به دهلی، از فرودگاه بین المللی گاندی آغاز می شود. بهتر است آن را با فرودگاه امام مقایسه نکنید، چون برعکس تصور اولیه، یکی از پیشرفته ترین فرودگاه های جهان است!توجه داشته باشید که معمولاً هتل هایی که تورها را رزرو می کنند، از مرکز شهر فاصله دارند تا ارزانتر و تمیزتر از کار در بیایند! شما می توانید با تاکسی یا مترو به محل اقامت خود بروید. متروی دهلی دو زبانه است و گم نمی شوید! ضمن این که از گرما و ترافیک کلافه کننده خلاص می شوید و هزینه کمتری هم می پردازید. می توانید با GPS یا نقشه، ایستگاه های نزدیک را پیدا کنید.

یکی دیگر از وسایل نقلیه دهلی «اتوریکشا» ست که کالسکه های موتوری هستند به همراه «سایکلریکشا» یا همان سه چرخه های مسافربری که علی رغم امنیت پایین برای استفاده در مقاصد ۲ تا ۴ کیلومتری داخل شهر مناسب و ارزان هستند؛ یعنی حدود ۲۰ تا ۵۰ روپیه (هرروپیه حدود4۰ تومان!) در هند با چانه زدن تقریبا از هر صنفی می توان تخفیف گرفت، از راننده تاکسی گرفته تا صرافی! در نظر داشته باشید ممکن است بعد از دیدن هیکل نحیف راننده که رکاب می زند دلتان کباب شده و احساس حاتم طایی بودن به شما دست بدهد! بنابراین حتماً قیمت را با چانه زنی، نهایی کنید تا بعد مشکلی پیش نیاید!

قلعه سرخ 

قلعه سرخ یکی از تماشایی ترین مکان های هند است؛ قلعه ای سرخ رنگ واسرارآمیزکه به دستور شاه جهان (همان کسی که تاج محل به دستور او بنا شده)ساخته شده است. او به دلیل انتقالش به دهلی دستور ساخت این قلعه را صادر کرد که ساخت آن 9 سال طول کشید و در سال 1648 تکمیل شد. این قلعه در کنار رود یامونا به شکل یک هشت ضلعی نامرتب است که به وسیله دیواری از سنگ های قرمز رنگ به طول 2/5 کیلومتر ارتفاع و 16 تا 33 متر محصورگشته است.قلعه سرخ چند دیوان، دروازه، تالار و باغ دارد که تمام بخشهای آن در صورت تهیه بلیت قابل بازدید کردن است. با اینکه معماری این بنا به تنهایی خیرهکننده است، ولی اگر راهنمای مناسب داشته باشید یا نمایش نور و صدای قلعه را که ساعت هفت و نیم هر شب اجرا میشود ببینید، با تکههایی از تاریخ هند نیز آشنا خواهید شد.این قلعه درمرکزجلب توجه گردشگران است. 

 

مسجد جهاننما

مسجد جهان نما یا مسجد جامع دهلی یکی دیگر از بناهایی است که به دستور شاه جهان ساخته شده؛ در دهلی قدیم قرار گرفته و اطراف آن را بخش مسلماننشین دهلی تشکیل میدهد. اگر فکر کرده اید که آستین ها را بالا بزنید و وضویی بگیرید و می توانید سرتان را پایین بیندازید و مثل بقیه هندی ها وارد مسجد شوید، سخت در اشتباه هستید، چون سریع تابلو می شوید! باید یک بلیت 200 روپیه ای برای دیدن مسجد تهیه کنید. ضمناً هندی ها در این مسجد (مثل بسیاری مکان های دیگر در هند) با پای برهنه وارد می شوند، بنابراین جوراب فراموش نشود!محوطه خارجی این مسجد می تواند 25 هزار نمازگزار را در خود جای دهد.ازجمله قسمت های دیدنی این مسجد قرآنی است که بر روی پوست آهو نوشته شده است. برای ساخت این مسجد 5000 کارگر به مدت 6 سال کار کرده اند و کمی از مصلی تهران پرکارتر بوده است! سقف این مسجد دارای 3 گنبد است که روی آن ها با مرمرهای سیاه و سفید تزیین شده است. دو مناره این مسجد دارای 40 متر ارتفاع هستند. در معماری مسجد جهاننما نشانههای پررنگی از معماری ایرانی به چشم میخورد. 

 

آرامگاه همایون

هیچ بنایی در دهلی به اندازه آرامگاه همایون، تحت تأثیرمعماری ایرانی نیست. همایون دومین پادشاه امپراتوری گورکانیان بود که پس از پانزده سال که در دربار ایران پناهنده بود به کمک شاه طهماسب اول تاج و تخت خود را باز ستاند و به هند برگشت. بعد ازمرگ همایون، به دستور همسر وی حمیده بانوبیگم،آرامگاه همایون با الهام از چهار باغ اصفهان در قلب دهلی ساخته شد. با بلیت 250 روپیه ای، می توانید کاشیکاری مختلط و ترکیب پیچیده شاهنشینهای قوسی شکل وگنبدهای باریک آن را ببینید. یونسکو این آرامگاه را در فهرست میراث جهانی ثبت کرده است. 

 

مناره قُطُب

ارتفاع این مناره عظیم 72.5 متر است که ۳۹۹ پله دارد. منارهقُطُب از سنگ ساخته شده و جزو اولین بناهای عظیم هند و از نمونههای بارز معماری هندو اسلامی است. تزیینات روی این مناره بی نظیر است. این بنا در کنار مسجد قوه الاسلام در سال ۱۱۹۹ میلادی توسط قطب الدین ایبک در جنوب شهر دهلی و به تقلید از «منار جام» افغانستان ساخته شده است. چون در سال های اخیر چند نفری پرواز به آن دنیا را از بالای برج امتحان کرده اند(!)  بالارفتن از آن ممنوع شده است. چند مجموعه تاریخی دیگر نیز درکنار این برج قرار گرفته است که می توانید از آن ها هم دیدن کنید.

 

معبد آکشاردام

این یکی جزو آثار باستانی نیست و شاید تعجب کنید که این معبد در سال 2005 افتتاح شده است! ورود به آن رایگان است، ولی بدون دوربین، کیف و وسایل دیگر! آکشاردام ( آکشاردهام) توسط ماهاراج پراموخسووآمی در حاشیه رود یامونا با تلاش 3000 نفر از هندوها و 7000 صنعتگر در مدت 5 سال ساخته شده است. این پرستشگاه معماری چشمگیر، زیبا و پر زرق و برقی دارد و بزرگترین معبد هندوهای جهان است که بسیاری از سنت های مردم هند، فرهنگ آیین هندو، روحانیت و معماری هندی را به نمایش می گذارد. این معبد تمام سنگی، همچنین نمایشگاه هایی از زندگی مردم سوو آمینارایان و تاریخ هندوستان، یک فواره موزیکال و باغاتی بسیار وسیع دارد.

 

مقبره مهاتما گاندی

هند با «مهاتما گاندی»، رهبر مبارزات ضد استعماری هند شناخته می شود. مقبره گاندی مثل خود او ساده و بی آلایش است. بلیتی در کار نیست! ابتدا کفش های خود را تحویل می دهید و با پای برهنه وارد فضای سبزی می شوید، سکوی چهارگوش ساده ای از مرمر سیاه در آن قرار دارد که خاکستر گاندی را آن جا نگهداری می کنند.

 

دروازه هند

این  بنای  با شکوه با ارتفاع ۴۲ متر در محوطهای باز و نزدیک به کاخ ریاست جمهوری هند توسط معمار انگلیسی دهلی نو در سال ۱۹۳۱ ساخته شده است. در واقع یادبودی است برای ۹۰ هزار سرباز هندی که در جنگ جهانی اول کشته شدهاند و نام این سربازان بر دیوارهای این بنا حک شده است.

 

سایر مکان های دیدنی

اگر وقت به شما اجازه داد، حتما از آرامگاه صفدر جنگ (وزیر دربار گورکانی)، کاخ ریاست جمهوری (با معمــاری انگلیسی)، آرامگاه خواجه نظامالدین، بازار بزرگ سنتی چندی چوک، قلعه کهنه (بر روی خرابه هــای شهرک هنپاندواهــا)، پارک دهلی و بسیاری از پارک های زیبای دیگر دهلی دیدن کنید.

 

خوردنی های دهلی

اگر یک شهر در دنیا باشد که میتوانید یک سال تمام در آن هر روز غذای غیر تکراری بخورید، دهلی است. تنوع ملیتهای مختلف با فرهنگها و دینهای متفاوت، باعث شده ذائقههای غذایی متفاوتی نیز در این کشور به وجود بیاید. از آجیلهایی بوداده با ادویههای مختلف گرفته تا کبابهای لذیذ دهلی، از مزههایی است که هیچ وقت از یاد نمیبرید. در هند همه چیز فلفلی است، حتی بستنی فلفلی هم پیدا میکنید و جالب این جاست که طرفدارهای زیادی از همه جای دنیا میآیند این جا که بستنی چیلی بخورند. بیشتر غذاهای هندی همراه با برنج سرو میشود و کنار غذای اصلی چند مدل مزه و چاشنی مثل سمبوسه یا سسهای سبزیجات مختلف میچینند. اگر هم روحیه لطیفی دارید و نمی توانید غذاهای پر ادویه را بخورید، نصف عمرتان بر فناست، ولی می توانید سراغ مک دونالد بروید!

 

آن روی سکه

همان طور که قبلاً گفتیم در قلب دهلی، فقر و سیاهی بیداد می کند و چیزی به عنوان بهداشت وجود ندارد، بنا بر پاره ای ملاحظات نمی توانیم خیلی قضیه را بشکافیم(!)، ولی گداها و دستفروشان دوره گرد، زباله، حشرات، بوی نامطبوع، آب دهان و سایر موارد(!) را در معابر عمومی و سایر جاها زیاد خواهید دید. خودتان را برای لی لی کردن در پیاده روها آماده کنید و نگید که نگفتیم! ضمناً بوق زدن در دهلی نه تنها زشت نیست، بلکه نشانه شخصیت هم هست و روی اکثر خودروها نوشته: لطفا بوق بزنید! پس اعصابتان را حسابی آماده کنید.

 

جیپور؛ شهر صورتی

اگر می خواهید تجربه سوار شدن به قطارهای شلوغ هندی ها را داشته باشید با قطار، وگرنه با اتوبوس می توانید به شهر توریستی جیپور (یکی از سه شهر مثلث طلایی هند) بروید. مسافت کوتاه 220 متری هم شما را گول نزند، دست کم 6 ساعت راه در جاده های شلوغ و بی کیفیت در پیش دارید! این شهر با حدود 3 میلیون نفر جمعیت،ازشهرهای تاریخی هندوستان ومرکز ایالت راجستان (یکی از زیباترین ایالت های هند) است که در سال 1727 ساخته شده و نخستین شهردارای طرح شهری در هند بوده است. جیپور با آب و هوای گرم و خشک، به خاطر داشتن ساختمان های رنگارنگ که در اصل به رنگ صورتی هستند (برگرفته از معماری های مغول که ازسنگ های قرمز استفاده می کردند)، به شهر صورتی معروف است. 

 

کاخ هوا محل

این کاخ زیبا درسال 1799 توسط ماهاراجا پاتاپ ساخته شده است و طراحی آن با الهام ازتاج کریشنا (خدای هند) انجام شده است. کاخ هوا محل (یا قصر بادها) در مرکز شهردارای 950 پنجره برای عبور باد است.شکل ظاهری این کاخ هم مثل اکثر ساختمان های هند شما را یاد کارتون سند باد و علی بابا می اندازد! نمای این ساختمان منحصربه فرد 5 طبقه شبیه به کندوی زنبورعسل با 953 پنجره کوچک و شبکه ای پیچیده است. کاخ هوا محل از ماسه سنگ قرمز و صورتی ساخته شده است.

 

جال محل

جال محل (کاخ آبی جیپور)  درسال 1799 ساخته شده و نمای آن برگرفته از جایی که حاکم جیپور دوران کودکی خود را در آن گذرانده بوده است. این کاخ در میان دریاچه زیبای مانسگار ساخته شده و محل سور و سات تابستانی بوده که جهت گذراندن وقت و محل شکار در تابستان برای پادشاه و همسرش استفاده می شده است.

 

جنترمنتر

خنده دار بودن اسم این محل در زبان فارسی تقصیر ما نیست! جنتر به معنای وسیله ومنتر به معنای محاسبه است. این رصدخانه که در نوع خود بزرگترین در جهان است، مجموعه ای از بناهای نجومی است که توسط ماهاراجای درسال 1727 ساخته شده و توسط آن، گردش ستارگان را اندازه گیری می کردند. 

 

موزه آلبرت هال

موزه مرکزی دولتی هند به نام «آلبرتهال» درمرکزشهرجیپور واقع شده و زیرنظرسرهنگ جیکوب سیونتون افسرارتش انگلستان درسال 1876 ساخته شده وشامل آثارکم نظیری از نقاشی مینیاتوراست.در آن می توانید از ابزار وادوات جنگی گرفته تاآلات موسیقی،انواع ظروف وزیورآلات،مجسمه خدایان ومومیایی ها دیدن کنید. برروی برخی ازظروف چینی شعروخط پارسی خودنمایی می کند.

 

کاخ شهر

کاخ شهر مجموعهای از کاخهای صورتی و سفید، با معماری راجستانی و گورکانی است که یکهفتم مساحت جیپور را شامل می شود! کاخ اصلی را مهاراج جی سینگ دوم راجپوتی ساخته است. در کنار کاخهای مجلل چاندرا محل، مبارک محل، بدل محل، موزه کاخ شهر و نیایشگاه «اشری گوویند دو» و باغهای وسیع سلطنتی را هم میشود دید.

 

آمبر فورت

این قلعه در ارتفاعات جیپور قرار گرفته و از شاهکارهای معماری سبک هندو و مسلمان است که با مرمرسفید و سنگ ماسه قرمز ساخته شده است. نام این قلعــه از نام خدای آمبا گرفتــه شــده و ســاخت آن به ســال 1600 تا 1727 بر می گردد. عمارت داخلی آن بی شباهت به عالی قاپو نیست! برای رسیدن به قلعه قسمتی از مسیر را با جیپ های رو باز طی می کنید، اما هیجان انگیزترین اتفاق سفر به هندوستان، انتظارتان را می کشد. ادامه مسیر را می توانید سوار فیل شوید! سوار شدن به فیل و حتی عکس گرفتن با آن خاطره انگیز و البته هزینه بردار است و توصیه می کنیم اگر به ترشحات خرطوم فیل علاقمند نیستید، حتماً خودتان را بپوشانید تا خیس نشوید!

 

آگرا ، بهشت هندوستان

آگرا یابه قول خود هندیها آگره سومین شهربزرگ درایالت اوتارپرادش درکشورهندوستان است.خانهیکی ازمشهورترین بناهای یادبود جهان،«تاج محلی رؤیایی» است که درخششی ابدی دارد. آگرا کناررودِزیبای جَمُنا شکل گرفته است واوجِشکوهِ امپراتوریِ مغولهای هند را دراین شهرخواهیددید. نام آگرا نخستین باردرکتاب حماسی ماهابهاراتا آمده و معناشناسان آن را پردیس یابهشت معرفی کرده اند. شبکهکوچههای تودرتووگیج کنندهای راکه درست ازجنوب تاج محل شروع میشود تاجگنج مینامند و بیشتر هتلهای ارزان شهرهم داخل همین کوچهها هستند.

 

تاج محل،  عظمتی به شکوه عشق

تاج محل باشکوهترین یادبودی است که برای عشق ساختهاند؛ آرامگاهی خیرهکننده و بزرگترین جاذبه گردشگری هند که آرامگاه ارجمند بانو ملقب به ممتازمحل، همسر ایرانی و محبوب پنجمین پادشاه گورکانی، موسوم به شاه جهان است. ممتاز محل، در ۳۹ سالگی و هنگام زایمان در گذشت و معروف است که مرگِ ممتازمحل چنان دلِ شاه جهان را شکست که موهایش یک شبه سفید شدند. 

ساختِ این بنا در همان سال، یعنی ۱۶۳۱ آغاز و تا 1653 ادامه داشت. این بنا جزو عجایب هفتگانه جهان محسوب شده و در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. حیاط بیرونی شوقی جلوخانه نام دارد. یک دروازه ۳۰ متریِ ماسه سنگیِ قرمز شما را از شوقی جلوخانه به ضلع جنوبیِ ایوانی میبرد که آیههای قرآن راروی دیوارش حک کردهاند. در طراحی فضای سبز تاج محل ازالگوی ِایرانیِ چهارباغ استفاده کردهاندکه الگوی محبوبِ فرمانروایان مغول بوده است.

یادتان باشد که توی تاج محل خیلی چیزها را باید رعایت کنید: برای بازدید ازاین مکان نمی توان باکفش وارد شد. همراه داشتنِ مواد غذایی و نوشیدنی، نوشتافزار،کبریت، تلفن همراه و ســـه پایه دوربین در این جا به صـــورت ناجوری ممنوع است و عکس گرفتن داخل مقبره هم ممنوع است.

 

آرامگاه اکبر

این مقبره خیرهکننده ماسهسنگی و مرمرین را هم اکبرشاه،برای خودش ساخت. سیکاندرا نام دیگر این آرامگاه است که دروازه بینظیر ِبلند ومناره های زیبا ازماسهسنگ را با شکل های هندسیِ بینظیرمیبینید. اکبرشاه به سنگ سرخ و مرمر بسیارعلاقه داشت و اغلب بناهای ساخته شده درزمان او با این مصالح ساخته شده است.

 

قلعه آگرا

ساخت این مکان که به خواهر تاج محل مشهور است توسط  اکبرشاه، بزرگترین امپراتور مغول در هند، در سال ۱۵۶۵ شروع و نوهاش شاه جهان آن را کامل کرد. اکبرشاه میخواست این قلعه دژی نظامی باشد، اما شاه جهان ازآن یک کاخ ساخت؛ قلعه هلالی شکل است و دیوارهای قلعه که از سنگ ماسه سرخ رنگ هستند بیش از ۲۰ مترارتفاع وحدود ٢.٥ کیلومترطول دارند وتنهاراهرفتن ِبه آن سوی دیوارها گذشتن از دروازههای عظیم قلعه بوده است. درون مجموعه بیشتربه مارپیچی از ساختمانهای متعدد شبیه است که فقط میتوانید از بعضی قسمتهایش بازدید کنید. برخی از جالب ترین آمیزه های معماری های هند و معماری اسلامی را در این قلعه می توانید ببینید.

 

فاتح پورسیکری 

فاتحپورسیکری، اسم و فامیل کسی نیست! بلکه به معنی «شهر پیروزی» است! شهر متروکه امپراتور اکبر است، در نزدیکی آگرا واقع شده است. تالار شنوندگان، مکانها و مسجدها هنوز هم کاملاً سالم و در وضعیت مطلوب هستند که از جمله میتوان «پنجم حل» و «بلنددروازه» را نام برد. در محوطه مسجد جامع، آرامگاه شیخ سلیم چشتی واقع است و در واقع، اکبر شاه گورکانی شهرفاتح پورسیکری را به خاطر همین صوفی معروف پایه گذاشته بود.

 

آرامگاه اعتمادالدوله

این بنا مقبره پدر ملکه نور جهان و صدر اعظم دربار جهانگیر است که توسط ملکه نورجهان ساخته شده است و به دلیل شباهت زیاد به بچه تاج محلی، (Baby Taj) معروف است. این بنا اولین بنای مغـــول محسوب         می شود که ازسنگ های قیمتی مرمرساخته شده است.

 

در شماره بعد، با ما باشید تا شهرهای زیبای دیگری را از هند به شما معرفی کنیم.