زهره سعادت

 

 

 

چرخ زدن در بازارهای هر شهر یکی از علاقه­مندی­های هر مسافر است؛ چون باید به شهر و دیارش برگردد و سوغات ببرد. بوشهر شهری تاریخی است و معماری­های دوران گذشته هنوز هم در بافت قدیمی آن به ویژه در محلّه­های کوتی، بهبهانی و دهدشتی به چشم می­ خورد.

یکی از چند بازار سنّتی ایران است که بعد از گذشت چندین سال از عهد قاجار هنوز هم پابرجاست و رونق دارد. بازار قدیم در محلّة دهدشتی بوشهر واقع شده و راسته­های معین التّجار و رییس التّجار از راسته­های معروف آن هستند.

اگر گشت و گذارمان در بازار را از جنوب آن شروع کنیم، ابتدا راستة قنّادی­ها را می­بینیم و بعد راستة مسگرها و لحیم­کارها و بعد از این­ها راستة ساعت­فروش­ها و پارچه فروش­ها و لوکس فروش­ها و عطّارها و کتاب­فروش­ها و ماهی­فروش­ها و سبزی و میوه­فروش­ها و لبنیاتی­ها و در آخر حیاط­های قسمت شمالی به چشممان می­آیند. جلوتر که برویم به مسجد شنبدی در محلّة شنبدی می­رسیم. بازار قدیم بوشهر حدود 250 مغازه دارد و جالب اینکه در کنار کاسب­های مسلمان، چند کاسب یهودی و مسیحی هم در این بازار داد و ستد می­کنند.

معماریِ این بازارِ به جا مانده از دوران قاجار طوری است که در زمستان از ریزش برف و باران و در تابستان از تابش مستقیم آفتاب به داخل جلوگیری می­کند و تهویة مناسبی هم دارد. و همة این­ها یعنی آرامش خاطرکسانی که برای خرید به این بازار می­روند. بازار قدیم بوشهر به دلیل معماری منحصر به فردی که دارد، در فهرست آثار ملّی ایران به ثبت رسیده و یکی از جاذبه­های گردشگری مهمّ استان بوشهر است.

و امّا بخوانید از حال و هوای بازار قدیم بوشهر از زبان نجف دریابندری، نویسنده و مترجم بزرگ ایرانی که اهل بوشهر است: «همیشه چند تا غراب(کشتی) توی غوپی( لنگرگاه) دور از ساحل لنگر انداخته بودند و جاشوها با جهازهای تشاله شراع( بادبان) می­کشیدند و می­رفتند تا غراب را خالی می­کردند و می­آوردند تحویل گمرک می­ دادند. گمرک زیر گونی­های شکر و صندوق­های چای و عدل­­های قماش پیدا نبود. تاجرها توی دفترشان می­نشستند و قلیان سفالی می­ کشیدند و تسبیح کهربا می­گرداندند. میرزاهای عینکی دفترها را می­نوشتند و نامه­های انگلیسی را دو انگشتی ماشین می­کردند. پادوها میان گمرک و بنگاه­های باربری دوندگی می­کردند. عصر همه توی قهوه­خانه جمع می­شدند و نقشة ­سنج و دمام و مراسم سینه­زنی در مساجد چهار محل را می­کشیدند. بازار  بندر دراز و کشیده بود. دو طرف بازار دو ردیف دکّان باز می­شد که جنس و بارشان را روی سکّوهای منبر مانندی چیده بودند. طاس­ های فلفل و زردچوبه، دارچین و خسرودار، سینی حلوای مسقطی، رنگینک، پشمک، سلوگه، کلوچه، کماچ، باخسم و پنگ های خارک و رطب، بل­های خرما، طاقه­های چیت و چلوار، وال و لنگوته مالایاری و حریر، سندس بنارسی، شال شیرشکری، پاپلین سفید، زرد و گلخاری، شیر در قرابه، چنبرهای طناب و دسته­های قلّاب، بسته­های تور و گلوفه­های خیط، کوزة قلیان، نی هندی و نیاب سرخ مهره دوزی، تنباکوی دخترپیچ و هکان، گونی­های میگو، موتو، هشینه و بندیله­های ماهی شور خشک (دونمکه‌) که دیدنشان آدم را از تشنگی هلاک می کرد. امّا شربت فروش­ها هم در فصل گرما با سطل­های لعابی سفید و لیوان بلور تراش در بازار بالا و پایین می­رفتند و به خریداران شربت آبلیمو می­فروختند. نزدیک ظهر بازار خلوت می­شد و بوی سیر، گشنیز، شملی و پیاز داغ از پنجره­ ها بیرون می­زد. دکّاندارها یک تور ماهیگیری کهنه روی بساطشان می­کشیدند و برای خوردن قلیه ماهی و رطب کبکاب و خواب بعد از آن به خانه­های خود می­رفتند».

 

هر شهر ساحلی معمولاً یک بازار ماهی­فروش­ها هم دارد و بوشهر هم از این قاعده مستثنی نیست. بازار ماهی­فروشان بوشهر در سال 1353 ساخته شده و در خیابان شهدای این شهر قرار دارد. متأسّفانه از این بازار قدمی استقبال چندانی نمی­شود. فرسودگی بازارچه، فضای کوچک  و قرار گرفتن آن در محلّی پر رفت و آمد از دلایل این عدم استقبال است.

کاش فکری به حال این بازار می­شد و امکانات و ظاهر آن بازسازی می­شد.