شاید این روزها بیش از هر زمان دیگری با لهجۀ شیرین قمی در فضای مجازی و از طریق ویدئوهای «امپراطور کوزکو» آشنا شده باشید. ما شکموترها قم را به سوهانش می­شناسیم! وجه مشترک همة ما امّا آرزوی سفر به قم و زیارت حضرت فاطمه معصومه(س) است.

شهر قم مرکز استانی به همین نام است؛ شهری در کنار رودخانۀ قمرود که آن را «پایتخت مذهبی ایران» می­نامند.
 شهر قم جزء معدود شهرهای دنیاست که در تمام طول تاریخ اسلام همیشه شیعه­نشین بوده است. بزرگ­ترین حوزة علمیّة کشور و مسجد جمکران نیز در این استان واقع شده است.

استان قم با تهران، مرکزی، سمنان و اصفهان همسایه است. تابستان­های قم بسیار گرم و زمستان­هایش بسیار سرد است؛ بنابراین اگر قصد سفر به این استان را دارید، فروردین و اردیبهشت یا شهریور و مهر بهترین زمان مسافرت است.

از زیرشلواری تا دست فرمان!

قمی­ها به واسطۀ وجود حرم حضرت معصومه(س) مردمانی مهمان دوست و مهمان نوازند. آن­ها مانند دیگر مردمان کویر سختکوش و محکمند. از خصوصیّات منحصر به فرد مردان قمی شاید بتوان به وجود زیرشلواری در دمای بالای 40  درجه در زیر شلوارشان اشاره کرد!

گفته می شود دست فرمان قمی­ها از حیث شوماخریت(!) قابل رقابت  با ما مشهدی­ها و چه بسا شوماخر صفت­تر است! دست­پخت زنان قم بسیار خوشمزه و خیلی چرب و چیلی است. قم یک کلم محلّی هم دارد به نام «قنبید».

قم به علّت مهاجر­پذیر بودن دارای تنوّع بالای زبان و گویش است. امّا زبان رسمی این استان فارسی با لهجۀ قمی است. البتّه لهجه­های ترکی، عربی، لری و کردی هم کمابیش در این استان شنیده می­شوند. شاید یکی از ویژگی­ های این لهجة گرم و شنیدنی کوتاه­کردن و خلاصه­سازی واژگان آن باشد. به چند نمونه توجّه کنید: «مگ» به جای واژۀ «مگر». «یُخده» به جای عبارت «یه خرده». یا حتّی «بی» به جای «بیا»!

گرچه زنان قمی در گذشته پیراهن دورچین، شلیته، جلیقه و شلوار قردار می­پوشیدند، ولی امروزه تقریباً پوشش تمام آن­ها چادر است. مردان نیز برخلاف کت و قبا و جلیقه­های قدیمی، امروزه پیراهن و شلوار می­پوشند.

مردم قم در روز عید قربان پشت گوسفند را حنابندان می­کنند! دستمال قرمزی به گردن حیوان می­بندند و چشمانش را سرمه می­کشند. آن­ها پس از گذاشتن قند و نبات در دهان قربانی او را ذبح می­کنند.

قمی­ها هر ساله در روز بیست و سوم ربیع الاوّل مراسمی برای گرامیداشت ورود حضرت فاطمۀ معصومه(س) به شهرشان اجرا می­کنند. آن­ها به همراه خادمان حرم به صورت نمادین به استقبال آن بانوی بزرگوار می­روند. در چنین روزی در سال 201 هجری قمری مردم قم با شخصی به نام موسی بن خزرج که از ارادتمندان و بزرگان قم بوده تا بیرون شهر به استقبال حضرت معصومه(س) می­روند. موسی بن خزرج افسار شتر حضرت را به دست گرفته و ایشان را تا منزل شخصی­شان هدایت می­کند.

مردم روستای «وشنوه» در قم در اوایل بهار با هزینة اهالی ده گاوی می­خرند و با بستن پارچه­ای سبز به گردنش او را دور روستا می­گردانند. سپس گاو را مقابل امامزداه قربانی می­کنند و با گوشتش هلیم می­پزند. این مراسم برای در امان ماندن باغ­ها از گزند سرماست.

یکی از رسوم منحصر به فرد قمی­ها در ایّام نوروز، تخم مرغ­بازی است. به این ترتیب که جوان­ترها با تخم­مرغ­هایی که از بزرگ­ترها هدیه گرفته­اند، در دو طرف رقابت حاضر می­شوند. یکی از طرفین  بازی تخم­مرغ خود را به گونه ای که تنها قسمتی از آن دیده شود، در دست می­گیرد؛ سپس طرف مقابل با تخم­مرغ خود روی آن ضربه می­زند. اگر تخم مرغ بشکند، ضربه زننده برنده است و تخم مرغ شکسته شدۀ حریف از آن او می­شود. بعد از این جای طرفین عوض می­شود­ و نوبت حریف است تا ضربه بزند. بازی تا جایی که تخم مرغ­های یکی از طرفین تمام شود، ادامه می­یابد.

یکی از آداب خوشمزۀ نوروز در بعضی از روستاهای استان قم، خرید بستنی توسّط داماد در روز دوازدهم فروردین است. این بستنی­ها بین قوم عروس و در کنار رودخانه توزیع می­شود.