شیرین سیّدی

سخن من نمکین است و برت می‌آرم                  می‌برم زیره به کرمان، به نمکسار نمک

در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان و در دامنه کوه‌های جوپارو پلواریکی از مناطق بسیار خوش آب و هوای استان کرمان، یعنی شهر باصفای ماهان قرار دارد. تاریخ و هنر و معنویت را  حتی می‏شود بر شاخ و برگ درختان باغ‌های کوچک و بزرگ ماهان یافت. در میان یکی از این باغ‌های مینوی، آرامگاه ملکوتی 600 ساله‏ای است که مدفن ابدی یکی از عرفا و شعرای نامی ایران زمین است؛ سید نورالدین نعمت‌ا... بن محمد بن کمال‌الدین یحیی کوه بنانی کرمانی، معروف به شاه نعمت ا... ولی. او صوفی روشن ضمیری است که بدعت‌هایش باعث طریقتی جدید در تصوف شد و پیروان سایر طریقت‌ها را نیز تحت تأثیر خود قرار داد. او شاعری صوفی مسلک بود که با حضور در میان مردم به قلب آن ها راه یافت؛ صوفیان را از کنج عزلت به در آورد و نماد حیات و سرزندگی ساخت؛ قرنی زیست و بر قرن‌ها اثر گذاشت.

او که نسبش به امام موسی کاظم(ع) می‏رسد، در روز دوشنبه چهاردهم ربیع الاول ۷۳۱ هجری قمری در شهر حلب(واقع در سوریه) متولد شد. هفت سال مرشد خود شیخ عبدا... یافعی را خدمت کرد در هرات با نوۀ پرسنده سؤالات گلشن راز ازدواج کرد و ثمرۀ این ازدواج برهان الدین خلیل‌ا... بود. با سفرهای ارضی و عرشی صاحب علم و حکمت شد و آغازگر سلسله‏ای عرفانی به نام خودش یعنی نعمت‌ اللهی.

شاه نعمت‌ا... ولی قریب صد سال زندگی کرد و سرانجام در روز پنجشنبه بیست و سوم ماه رجب ۸۳۲ و به قولی ۸۳۴ هجری در کرمان خرقه تهی کرد. شاعری با ذوق که حتی در 97 سالگی نیز شعر می‏سرود:

نود هفت سال عمر خوشی                   بنده را داد حیّ پاینده

مقبره شاه نعمت ا... ولی شاهکاری است از هنر معماری شش قرن اخیر با تلفیقی از فضای معماری مقبول و باغسازی بسیار فرح انگیز که صفایی عارفانه ایجاد کرده است. هسته اولیه این بنا گنبدی منفرد بود که در سال ۸۴۰ ه.ق. به دستور «احمدشاه دکنی» ساخته شد و به ‌تدریج گسترش یافت. این بنا ۳۲۰۰۰ متر مربع مساحت دارد و از چندین صحن تشکیل شده ‌است، شامل صحن‌های اتابکی، وکیل الملکی، حسینیه، میرداماد و بیگلر بیگی.

ورودی امروزی آن از سمت شرق است که به صحن اتابکی و از آنجا به صحن وکیل الملکی منتهی می‌گردد و به رواق‌های دوره قاجاریه، گنبدخانه و رواق شاه عباسی و صحن حسینیه (محل گردهمایی صوفیان و دراویش) دسترسی دارد. آخرین صحن این بنا بیگلر بیگی است که به خانه متولی‌باشی ختم می‌شود. مسیری که تحولات معماری چند صد ساله ایران را می‏توان در آن دید، از دوران تیموری تا صفوی و قاجار و صد البته میزان ارادت این شاهان را به شاه عرفان نعمت ا... ولی.