بازار همدان یک بازار تاریخی است. نه فقط به این خاطر که به جا مانده از روزگار قجرهاست که این البتّه عنصری مهم در شکل گیری هویت تاریخی این بازار است، یا به این خاطر که ساختاری متفاوت از دیگر بازارهای قدیمی ایران دارد، بلکه از این جهت که این مجموعه بازار در حاشیه تاریخی‌ترین جای شهر همدان قرار گرفته است و عناصر تاریخی فراوانی در اطراف آن جا خوش کرده‌اند.

تپّه‌های هگمتانه مهمترین و تاریخی‌ترین تپّه‌های باستانی ایران است که بازمانده از دوران مادهاست که هشتصد تا ششصد سال قبل از میلاد، تمدّنی غنی را در حوزه سرزمینی ایران شکل داده بودند و شهر همدان امروزی، یکی از مهمترین مراکز سکونتشان بود.

موزه تاریخ همدان، محلّه قدیم ارامنه و کلیسای گریگوری استپانوس هم در حاشیه همین تپّه‌های باستانی و در نزدیکی بازار همدان قرار دارد.

 

بر عکس دیگر بازارهای تاریخی ایران که یک یا دو راسته اصلی دارند و مجموعه‌ای از بازارهای کوچک را به هم متّصل کرده‌اند، بازار تاریخی همدان، مجموعه‌ای از سی و چند بازار کوچک و بزرگ است که بر گرداگرد مسجد جامع شهر همدان ساخته شده‌اند. مسجد جامع همدان هم بنایی است که از روزگار قاجار در این شهر به جا مانده است. وجود مسجد در وسط بافت بازار اصلی عنصر مشترک بازار تاریخی همدان با دیگر بازارهای تاریخی ایران است، امّا پراکندگی بازارها و عدم وجود یک راسته محوری، ویژگی منحصر بازار تاریخی همدان است.

مجموعه بازار همدان عمدتاً در حاشیه میدان مرکزی همدان (میدان امام) و حدّ فاصل خیایان‌های بابا طاهر و خیابان شهدا قرار گرفته است. خیابان اکباتان هم از وسط مجموعه بازار می‌گذرد. بازار همدان چندین و چند راسته و بازارچه دارد و هر کدام از این راسته‌ها و بازارچه‌ها محلّ تمرکز یکی از حرفه‌هاست و به نام همان حرفه هم شناخته می‌شود. از این رو نگاهی به نام‌های بخش‌های مختلف بازار همدان، ما را با مشاغل مختلفی که در این بازار رونق دارد، آشنا می‌کند.

 

راسته‌های معروف بازار همدان فهرست بلند بالایی را شامل می‌شوند. عمده‌ترین این راسته‌ها عبارتند از :

آهک فروش‌ها در سرگذر، چلنگرها در خیابان اکباتان، پالاندوزها در ادامه راستای گلشن تا اوّل سر نمازگاه، گونی فروش‌ها جلوی جلوی مسجد پیغمبر، چاقو سازها در ضلع شمالی مسجد جامع، حکیمخانه منشعب از خیابان بابا طاهر، حسین خانی منشعب از محلّه کلیمی‌ها(فلسطین)، حاج فضل‌ا... منشعب از ضلع غربی خیابان اکباتان، حلّاج خانه در ضلع شرقی کاروانسرای میرزاکاظم، دبّاغ خانه در چال دبّاغ خانه منشعب از خیابان اکباتان، زغالی‌ها در ضلع شمالی میدان امام، زرگرها در خیابان باباطاهر انتهای بازار مظفّریّه، زنگنه در ضلع شرقی مدرسه زنگنه، سبزه‌ میدان در اوّل خیابان باباطاهر، سمسارخانه در ضلع غربی کاروانسرای میرزا کاظم، شیشه فروش‌ها در حاشیه سبزه میدان، صحّاف‌خانه در قسمت غربی کاروانسرای گلشن، صندوق سازها در محوّطه ضلع شمالی مسجد جامع، علاقبندها در ضلع شرقی کاروانسرای شریفیّه، موتابخانه منشعب از راستای گلشن، فرش فروش‌ها در پشت کاروانسرای میرزاکاظم، قنّادها در ضلع شرقی مسجد جامع،کهنه فروش‌ها پشت امامزاده شاهزاده حسین،گیوه کش‌ها در ضلع غربی مسجد جامع، مسگرها در حاشیه سبزه میدان و نمد مال‌ها منشعب از خیابان اکباتان.